Start praktijkonderzoek naar luchtverwarming op de heetste dag van het jaar
- Wat: Onderzoek naar moeilijke maatregel
- Wanneer: 20 juli 2022
- Door: Theodoor en Felix namens de DoeTank
- Voor: woningen met luchtverwarming
Op de vooralsnog heetste dag van het jaar zijn we begonnen met een onderzoek naar alternatieve (aardgasvrije) warmte-opties voor woningen met luchtverwarming. Wat kom je tegen als je een woning all-electric wilt verwarmen met behoud van luchtverwarming? In Emmen zijn diverse bewoners met een luchtverwarmingssysteem in hun woning. Onze eerste bevindingen gaan we daar later dit jaar toetsen.
De hamvraag is: hoe kun je een woning met luchtverwarming op lage temperatuur verwarmen? Veel eigenaren van een woning met luchtverwarming worstelen met deze vraag. Deze groep kan weinig ondersteunende informatie vinden om een weloverwogen keuze te maken voor het renoveren of vervangen van een luchtverwarmingssysteem.
We begonnen met het maken van een schets van de mogelijke routes van bron naar afgifte. De eerste verkenning leert ons dat er veel warmte-oplossingen mogelijk zijn, uiteraard ook met aandacht voor het terugbrengen van de warmtevraag en het combineren van de luchtverwarming met ventilatie met warmteterugwinning.
De uitdaging is het maximaal toelaatbare luchtdebiet (aantal m3/uur). Een te hoog debiet leidt tot hogere luchtsnelheden door de luchtkanalen waardoor geluidsproblemen kunnen ontstaan, maar ook te hoge luchtsnelheden in de woonruimtes. Allesbepalend voor de comfortbeleving. Daartegenover staat de relatie van luchtdebiet met de luchttemperatuur. Hoe hoger het debiet, des te lager de luchttemperatuur hoeft te zijn. En een lagere luchttemperatuur is wenselijk als we kijken naar lage temperatuuroplossingen zoals bij het gebruik van een warmtepomp of laagtemperatuur warmtenet.
Aan de hand van twee voorbeeldwoningen gaan we verder de diepte in om ook samen met fabrikanten te kijken met welk (referentie)ontwerp het systeem kan worden geupgrade. Want stel je voor dat we kunnen zeggen: “u heeft heel veel luchtkanalen in uw woning? Goed nieuws! Daarmee kunnen we uw woning heerlijk comfortabel verwarmen en koelen, gezond en aardgasvrij maken zonder de de installatie overhoop te gooien!”. Dat zou toch een mooie uitkomst zijn.
Hart van Nederland te gast in Veldhoven
- Wat: Televisieopnames Hart van Nederland
- Wanneer: 18 juli 2022
De gemeente Veldhoven maakt samen met bewoners in twee wijken plannen voor het verduurzamen van woningen. Dat doen ze in een veilige leeromgeving, o.a. samen met de Doetank Publieke Ontzorging. Onderdeel van dit veilige leren is het onderzoeken van woningen in een huisfluistersessie. Het SBS6 actualiteitenprogramma Hart van Nederland wilde een keer komen kijken bij het huisfluisteren.
In deze uitzending was Huisfluisteraar Lars Boelen te gast met zijn blowerdoortest in een woning uit 1952 waarvan er tientallen vlak bij elkaar staan. Hart van Nederland was aanwezig met een cameraploeg om te filmen wat de bewoners, gemeente en huisfluisteraar samen konden leren van deze woning.
Zoals bij elk huis en elke bewoner leerden we ook deze keer weer iets nieuws - lessen die we in deze fase van de energietransitie hard nodig hebben! Zo maakte deze bewoner voor zijn werk regelmatig kieren dicht met kit, maar beseft hij niet dat zijn eigen huis ook wel wat kierdichting kon gebruiken. Zelfs voor de handige klusser is inzicht in de woning dus noodzakelijk om deze winterklaar te maken.
Meer weten over huisfluisteren? Lars schrijft na een woningbezoek altijd een blog over wat er beleefd en geleerd is. Hier kan je nalezen wat hij waarnam en aan de bewoner mee wil geven als geheugensteuntje voor het eigen plan.
Kijk ook eens naar dit webinar over huisfluisteren en het maken van plannen, en dit blog met meer uitleg over huisfluisteren. De uitzending van Hart van Nederland is hier terug te kijken: Late uitzending van 18 juli
Bouwend Nederland leert mee met de DoeTank
- Wat: Summerschool webinar
- Wanneer: 15 juli 2022
Kennisdelen in de vorm van blogs, buurtwebinars voor bewoners, media-optredens en tweets doen we met regelmaat. Maar "in het hol van de leeuw" ons verhaal over plannen maken vertellen was toch wel even spannend.
De DoeTank werd gevraagd door Bouwend Nederland om voor geïnteresseerde medewerkers een Summerschool webinar te organiseren. Die uitdaging namen we graag aan. Het was interessant om ons verhaal van "verzamel inzichten, optimaliseer het bestaande en maak vervolgens een plan" vanuit het perspectief van de professionele bouwer te vertellen.
Na een uurtje zweten op de natuurkunde en verkregen inzichten hadden we een leuke discussie met de deelnemers die het gepresenteerde meteen op hun eigen thuissituatie projecteerden. Dat is iets wat we eigenlijk elke keer ervaren als we het belang van plannen maken op basis van inzichten aan professionals uitleggen: binnen no-time is iedereen over zijn eigen situatie aan het nadenken. Van deze interactie steken wij dan ook weer veel op.
Inzicht van deze dag: de grotere bouwbedrijven zien het optimaliseren van het bestaande niet als onderdeel van hun werk, maar de grotere integrale klussen (zoals dak + ventilatie + warmtepompvoorbereiding) zien ze wel als kans. Boeiend! We kijken uit naar de volgende sessie in september.
Je kan de slides van de summerschool hier downloaden.
Programma’s particuliere woningeigenaren wisselen kennis uit
- Wat: Online kennisuitwisseling tussen AGEM, Sociale Innovatie Energietransitie, TKI Urban Energy en DoeTank
- Wanneer: 14 juli 2022
Op initiatief van de DoeTank vond een kennismaking en -uitwisseling plaats tussen AGEM (One stop shop), Sociale Innovatie Energietransitie (Thuis besparen doe je zo) en de DoeTank Publieke Ontzorging. Ook TKI Urban Energy schoof aan om inzichten te delen die ze opdoen bij de uitwerking van de contingenten-aanpak en Crescendo.
Als programma’s voor particuliere woningeigenaren willen we graag leren van elkaars aanpak en belangrijkste inzichten, op zoek naar verschillen en overeenkomsten waarmee afzonderlijke conclusies elkaar wellicht kunnen versterken.
Sociale Innovatie Energietransitie is een voorloper van de DoeTank. Niet vreemd gezien de betrokkenheid van ParisProofPlan. Ook zij concluderen dat inzicht in de woning een bewoner activeert. SIE gaat haar focus verleggen van "het beste plan voor thuis maak je zelf" naar "het beste plan voor de wijk maak je samen". Een logisch vervolg, wat mooi aansluit op de collectieve initiatieven van de DoeTank.
AGEM is aanbodgericht ingestoken. Als intermediair hebben ze, met een groep aanbieders samen, 78 huishoudens 3 concrete combi proposities voorgelegd variërend van basis pakket, een basis+ en een excellent pakket tussen €17k en €30k. In de wijk is wel reuring en actie ontstaan, maar niemand is op de aanbiedingen ingegaan. Uit enquêtes en interviews wordt geconcludeerd dat dit door de relatief hoge bedragen en aversie tegen financiering. In een volgende fase gaat AGEM losse maatregelen aanbieden en ontzorging bij financiering verkennen. We leren hier veel van in relatie tot de deelonderzoeken marktverkenning en financiering binnen de DoeTank.
TKI Urban Energy legt verbindingen tussen allerlei gremia, organiseert een Community of Practice en concludeert dat er vooral thematisch samengewerkt moet worden. De noodzaak tot echte verdieping met experts hebben wij vanuit de DoeTank onderstreept en geïllustreerd aan de hand van een uitgewerkt afwegingskader voor een moeilijke maatregel.
De deelnemers aan deze bijeenkomst vonden het een interessante uitwisseling, met veel herkenning en erkenning van lokale contexten en complexiteiten. We spreken af hier snel vervolg aan te geven.
Verkenningssessie met bewoners in Veldhoven
- Wat: Buurtbijeenkomst Veldhoven
- Wanneer: 13 juli 2022
Voor de tweede keer kwamen bewoners van de gemeente Veldhoven en de DoeTank bij elkaar om opgedane inzichten te delen en te bespreken hoe bewoners verder op weg geholpen kunnen worden.
We maakten concrete afspraken om op de nationale Burendag een Safaridag te organiseren.
Daarnaast gaf de DoeTank uitleg over het afronden van de eerste inventarisatie van de moeilijke maatregel "Vloer Op Zand". Dat smaakte naar meer en het vervangen van bijvoorbeeld kozijnen en oude daken werd als een zinvolle vervolgstap gezien.
Het was leuk om samen te verkennen hoe we daarin snel stappen kunnen zetten. Een bewoonster gaf bijvoorbeeld aan dat ze op haar rondje honden uitlaten wel wilde turven wie er allemaal kunststof kozijnen hebben. Dat is een leuke praktische manier van inzichten verzamelen in hoe de wijk er voor staat.
Wordt vervolgd!
Ambtenaren in Emmen starten hun vakantie met de DoeTank!
- Wat: Kennisdelingssessie ontzorging ambtenaren gemeente Emmen
- Wanneer: 11 juli 2022
Ter afsluiting van het ambtelijke jaar kwam het verzoek aan de DoeTank om de opgedane kennis en inzichten te delen met geïnteresseerde ambtenaren van de gemeente Emmen.
Onder de noemer "Emmen Geeft Energie" organiseert de gemeente Emmen verduurzamingactiviteiten. Eén daarvan is het opleiden van energiecoaches en daarvan zijn er inmiddels via een training van het Drenthe College een 50-tal opgeleid. 3 van hen, die ook op de Safaridag van 11 mei (link) aanwezig waren, waren ook aanwezig.
In de presentatie werd werd elke keer een rondje gemaakt van landelijk spelende zaken, via provinciaal en gemeentelijk spelende thema's naar wat dat betekent voor de eigen woning.
Het werd een leuke interactieve sessie waarin, zoals verwacht, inzichten uit de presentatie meteen geprojecteerd werden op de eigen woning. Dit is inmiddels een beproefde methode om de complexiteit van de energietransitie hanteerbaar te maken door het praktisch te maken.
Emmen heeft voor de pool coaches een blowerdoortest apparaat gekocht om de coaches in staat te stellen zelf nulmetingen met luchtdichtheidsonderzoek te doen en daar wordt al gretig mee geëxperimenteerd. De kersverse wethouder duurzaamheid Pascal Schrik krijgt binnenkort de eerste kieren jager op bezoek in zijn eigen woning.
Na afloop was er nog alle ruimte om na te praten en vragen te stellen. De feedback van de aanwezig was dat dit een zinvolle tijdsbesteding was geweest.
Nieuwe wethouders maken kennis met de DoeTank
- Wat: Kennismaking met nieuwe wethouders
- Wanneer: tussen 20 juni en 8 juli 2022
De Raad van Inspiratie (RvI) van de DoeTank bestaat uit wethouders en ambtenaren van de vier deelnemende gemeenten en ambtenaren van BZK. Drie keer per jaar komt de RvI bijeen om bij te praten over de voortgang, lessen en inzichten van DoeTank. Vanwege afgelopen gemeenteraadsverkiezingen hebben onze vier pilotgemeenten allemaal een nieuw college. In juli gingen we op tour door het land om kennis te maken met de nieuwe wethouders.
In elk van de vier gemeentes gaf voorzitter Olivier een toelichting op de DoeTank en onze inzichten tot op heden. Op hun beurt vertelden de wethouders over hun achtergrond, coalitie-afspraken, visie en ideeën.
In Emmen bezochten we vervolgens samen een demowoning waar energiecoaches instructies kregen over blowerdoortests. In Weert bezochten we samen de Warm Wonen Winkel, waar particulieren op weg geholpen worden in hun zoektocht naar energiebesparing en verduurzaming.
De informele setting leverde geanimeerde gesprekken op waaruit de bijzondere betrokkenheid van elke wethouder bij de gezamenlijke opgave groot bleek. Als kiest iedere gemeente haar eigen aanpak, de gezamenlijke zoektocht naar kansen voor synergie en het ontdekken van de gemeentelijke rol als bondgenoot wordt als zeer wenselijk gezien.
De volgende RvI gaat in oktober in Leusden plaatsvinden, waar de wethouders van Emma, Weert, Leusden en Veldhoven, en BZK, zelf het huisfluisteren gaan ervaren
Verkenning moeilijke maatregel glas Veldhoven
- Wat: Werksessie 'moeilijke maatregel' glas in Veldhoven
- Wanneer: 5 juli 2022
Wat heeft een grafiek met CO2-gehalte te maken met het voorbereiden van een collectieve actie “verbeteren glas”? Op 5 juli kwamen leden van Veldhoven Duurzaam en een aantal inhoudelijke experts van de DoeTank daar samen achter in het Stadskantoor van Veldhoven Duurzaam. Er was een samenwerkmiddag belegd om te inventariseren wat er allemaal komt kijken bij het het voorbereiden van een collectieve actie "verbeteren glas".
Er is veel vraag naar deze maatregel omdat in Veldhoven veel woningen uit de jaren 1960 en 1970 na de energiecrises in de jaren 1980 dubbelglas hebben laten plaatsen. Veel van dit glas is nu verouderd en er gaat veel energie door verloren. Het glas vervangen lijkt daarom een kansrijke optie voor deze buurten.
Tijdens de werksessie werd duidelijk dat "denken vanuit de klantvraag" kan gaan leiden tot een routekaart met afwegingskaders voor woningeigenaren waarin aspecten als inbraakveiligheid, geluidwerendheid, ventilatieoplossing, zon oriëntatie maar ook zaken als esthetiek en onderhoudsgemak allemaal een plek kunnen vinden.
Ook hier lijkt het omarmen van de complexiteit weer tot een mooi handleingsperspectief van de DoeTank te leiden, iedereen ging met goede zin huiswaarts en na het zomerreces komen we weer bij elkaar om een verdiepingsslag aan te brengen in de opgedane inzichten
Wethouder Veldhoven krijgt Huisfluisteraar op bezoek
- Wat: Safaridag met wethouder
- Wanneer: 17 juni 2022
In het kader van het Brabantse Sociale Innovatie Programma "Thuis Energiebesparen Doe Je Zo" maakten we gebruik van de gastvrijheid van de wethouder Duurzaamheid van Veldhoven, Mariëlle Giesbertz, om te laten zien wat er in dat programma allemaal geleerd is.
Omdat Veldhoven ook deelnemer is aan het Kennis- en Leerprogramma DoeTank Publieke Ontzorging was er een hele mooie kruisbestuiving. Het huis was vol met landelijke en regionale pers waardoor er in de dagen erna artikelen verschenen in het Eindhovens Dagblad en Trouw.
Als huiseigenaresse was het Giesbertz soms letterlijk een eye-opener wat er allemaal verbeterd kon worden aan haar huis en hoe door het onderzoek er een duidelijke route naar aardgasvrij in beeld kwam. En vanuit haar rol als wethouder zag ze meteen de relatie met de beleidsvraagstukken waar ze sinds een week mee kennis heeft gemaakt.
De vele media-aandacht voor de werkwijze heeft er inmiddels toe geleid dat 15 Brabantse initiatieven aan de slag willen of zelfs al zijn gegaan met "De Lek Check": het testen van de luchtdichtheid van woningen. In deze blog lees je meer over dit woningonderzoek.
Stadsecoloog Weert kijkt mee met verduurzamen
- Wat: Safaridag met stadsecoloog
- Wanneer: 13 juni 2022
- Door: Lars Boelen namens de DoeTank
- Voor: geïnteresseerden uit Weert
Stadsecoloog Renate Bruinsma liep mee tijdens een recente Huisfluisterdag bij een inwoner van Weert. Nadat de woning op de gebruikelijke wijze onderzocht was met de blowerdoortest, infrarood camera en technisch in kaart was gebracht was er ruimte om de woning te bekijken door de ogen van de vleermuisfluisterares.
Het was erg interessant om te horen hoe zij naar de woning keek. Ze wees op de plekken waar mussen, zwaluwen en vleermuizen graag bivakkeren en hoe je kunt vaststellen of dat ook daadwerkelijk het geval is.
Wat erg leuk was vanuit het perspectief van de werkwijze van de Huisfluisteraar was dat er een grote opluchting klonk bij het kiervrij maken van de woning. Het beeld bestond dat daarbij aan de buitenzijde alle kieren aangepakt werden terwijl wij juist laten zien hoeveel je kunt bereiken door dit aan de binnenzijde te doen.
Het beste van twee werelden dus: de bewoner zit er warmpjes bij en de vleermuizen mogen blijven wonen.
Wat we hier van leren? Dat we vooral veel meer samen moeten doen om samen op zoek te gaan naar oplossingen. Aan de keukentafel zien we van elkaar wat we doen als professional en ontstaat er veel begrip voor elkaar.
