In dialoog met marktpartijen over integrale renovaties

• Wat: Dialoogsessies met marktpartijen
• Wanneer: 17 en 19 januari 2023 

Hoe kijken marktpartijen aan tegen de integrale renovaties van particuliere woningen? Kunnen ze zich vinden in de aanpak die de DoeTank daarvoor heeft bedacht? Die vraag stond centraal tijdens de dialoogsessies op 17 en 19 januari, waarin de DoeTank in gesprek ging met verschillende marktpartijen. 

De DoeTank onderzoekt onder andere hoe er makkelijker, beter en sneller een match kan worden gemaakt tussen particuliere woningeigenaren en de markt. Doel is om integrale verduurzaming van particuliere woningen aantrekkelijker te maken voor alle betrokkenen. 

Hoe de markt en particulieren makkelijker een ‘match’ kunnen maken, heeft de DoeTank vastgelegd in een “verklaring en leidraad”, en in verschillende tools, zoals een standaard opnameformulier en een standaard offerteformat. Met de verklaring geven marktpartijen aan bereid te zijn de werkwijze te volgen zoals beschreven in de leidraad. Tijdens de dialoogsessies verplaatsten de marktpartijen zich goed in de particulieren. Input was bijvoorbeeld: “het gaat uiteindelijk om de klantreis” en “de stukken moeten wel begrijpelijk zijn voor de particulier, niet te technisch”. Ze waren enthousiast over de tools en hadden ook tips, bijvoorbeeld over het organiseren van aansluiting met hun ICT-systemen. 

De zeer bruikbare input nemen we mee in het vervolg. Dit jaar gaan we een pilot uitvoeren waarin we de DoeTank aanpak echt gaan testen in een bestaande wijk. We zijn nieuwsgierig of de match dan makkelijker tot stand komt. 

Safaridag met energieadviseurs

• Wat: Huisfluistersessie met energieadviseurs
• Wanneer: 2 december 2022

Op 2 december gingen we in Castricum op safaridag. Ditmaal niet met bewoners, maar met energieadviseurs van het Regionaal Energieloket. Doel hiervan was om te kijken of de werkwijze van het huisfluisteren kan worden overgedragen aan professionals, en hoe dit het beste gedaan kan worden. Na energiecoaches en wethouders (in Weert en Veldhoven), waren nu energieadviseurs aan de beurt. 

De werkwijze en apparatuur van Lars Boelen werd aandachtig opgenomen door de energieadviseurs, net zoals het centrale aspect van kierdichting en ventilatie in deze werkwijze. Daarbij viel met name de technische onderbouwing bij deze werkwijze op, door het gebruik van een blowerdoortest en warmtecamera. Eén van de adviseurs gaf naderhand aan dat het “interessant was om een blowerdoortest mee te maken, en het effect van kieren en naden met meetwaarden inzichtelijk te krijgen”. 

De energieadviseurs hebben kennis gemaakt met de werkwijze van het huisfluisteren op twee manieren: via een document waarin de huisfluister-werkwijze staat beschreven en via de gezamenlijke safaridag. Hieruit bleek dat vooral de safaridag goed werkte om te leren over deze werkwijze. Het écht beleven, meekijken, samen overleggen en verdiepen werd met name als positief ervaren door de energieadviseurs.

Bewoners wisselen ervaringen uit over verduurzamen van ramen en deuren

• Wat: Informatiebijeenkomst over verduurzamen van glas en kozijnen
• Wanneer: 22 november 2022

In juli van dit jaar op een eerdere bijeenkomst in Veldhoven is de basis gelegd voor een informatiedocument voor bewoners die aan de slag willen met hun glas, kozijnen en/of deuren (afgekort: GKD). In samenwerking met Veldhoven Duurzaam hebben we de belangrijkste ervaring en kennis bij elkaar gebracht en zijn we op zoek gegaan naar een actieve vorm om deze kennis met bewoners die aan de slag willen met hun GKD te delen. Samen met 10 bewoners hebben we geleerd over GKD en over hoe wij als bondgenoot kunnen helpen bij het bieden van informatie.

We namen hierbij twee lessen mee uit de sessie die we op het onderwerp “Vloer op Zand” hebben gedaan: 

• Veel informatie is nodig, maar zonder een goede opbouw is het al snel een tsunami
• Het bieden van structuur in de opgave helpt

De informatie werd gedeeld in de vorm van een drieluik: 

1. Bewoners ontvingen vooraf een startdocument die je op weg helpt bij het opstarten van je project voor GDK. 
2. Op de avond zelf kwamen aan de hand van een presentatie met interactie de belangrijkste afwegingen en theoretische kennis voorbij. 
3. De dag na de bijeenkomst ontvingen bewoners een rapport die als naslagwerk kan dienen voor alle technische begrippen en weetjes die voorbij zijn gekomen tijdens de presentatie.

Wat verrassend goed viel was het advies aan bewoners om voor hun eigen woningen alle ramen afzonderlijk te bekijken: ieder raam en deur een eigen plan. Want de wensen en de technische staat kan erg verschillen. Een bewoner vatte zijn conclusie mooi samen: “Ik heb vandaag geleerd dat ik niet alleen per verdieping maar ook per windrichting naar het vraagstuk moet kijken. Dan kan ik veel beter onderbouwd een keuze maken wat ik doe!”

Voor wat betreft de veelheid van keuzes: dat werd als overzichtelijker ervaren op het moment dat je per raam de keuze maakt wat je doet:

Ook deze avond sloot af met bewoners die nummers uitwisselden om ervaringen en telefoonnummers van goede glaszetters en kozijnenleveranciers uit te wisselen.

Toekomstbestendig verbouwen is soms ook iets niét doen

• Wat: Informatiebijeenkomst over woningverduurzaming met een Vloer op Zand
• Wanneer: 9 november 2022

Begin 2022 kregen we van een aantal bewoners uit Veldhoven de vraag: “wat moet ik met mijn vloer op zand”? Veel campagnes en collectieve acties roepen enthousiast dat het isoleren van je vloer een ‘no-brainer’ is met een korte terugverdientijd. Maar in het zuiden van Nederland staan er erg veel woningen met een betonnen vloer die op zand gestort is. Dat komt door de op veel plaatsen stabiele ondergrond in met name Brabant en Limburg. Maar veel ervaring is er nog niet mee. Dit bleek ook toen we onderzoek gingen doen naar de mogelijkheden. Wat we vonden: veel individueel maatwerk, veel meningen en de afwezigheid van goed onderbouwde referentie ontwerpen. Met andere woorden: braakliggende vloeren op zand. Een belangrijk inzicht van ons onderzoek was dat de vloer niet altijd aangepakt hoeft te worden. Sterker nog: je kunt ervoor kiezen de vloer te laten zitten en ook dan is een comfortabele, gezonde en aardgas vrije woning mogelijk.

De opgedane inzichten zijn tijdens een avond met 10 bewoners die met hun vloer aan de slag wilden, gedeeld. Om structuur in de mogelijkheden aan te brengen, zijn alle opties ondergebracht in 3 categorieën:

Wat bleek? Voor veel mensen was het een opluchting dat een gezonde, comfortabele en aardgasvrije woning ook goed mogelijk is zonder grote ingrepen aan de vloer te doen. Vervolgens bleek bij de mensen die graag hun vloer aanpakken, er veel te winnen is met duidelijkheid over de uiteindelijke technische invulling. Tegelijkertijd zorgt extra duidelijkheid en informatie er ook voor dat het heel veel kan worden. En je er ook in kunt verzuipen.

Bewoners wisselen aan het einde van de avond contactgegevens uit om ervaringen uit te wisselen, en wij stelden ons de 3 vervolgvragen:

1. Hoe kunnen we kennis die we hebben opgedaan voor een grotere groep toegankelijk maken?
2. Waar kunnen we terecht met vervolg (onderzoeks)vragen om bewoners nog beter te kunnen informeren bij het maken van hun keuze?
3. Hoe presenteren we een grote hoeveelheid aan relevante informatie aan bewoners in een vorm die beter en tot meer mensen toegang biedt tot deze informatie?

De volgende bewonersavond rondom een complexe ingreep staat al bijna voor de deur. Een mooie kans om meteen aan de slag te gaan met het vinden van nieuwe antwoorden op de derde vraag.

Wethouder Weert aan de slag met kluslijst

• Wat: Wethouder Weert ondergaat huisfluisterdag
• Wanneer: 4 november

Net als de wethouder van Veldhoven is de wethouder duurzaamheid met haar neus op de feiten gedrukt. We waren te gast in een voor deze streek kenmerkende langgevelboerderij. 

Net als bij de andere onderzochte woningen in Weert vonden we hier al ‘kieren-jagend’ met de blowerdoortest en infraroodcamera de nodige aandachtspunten. Veel kieren waren al wel bekend maar van sommige werd de omvang en impact op de energierekening pijnlijk duidelijk: er is werk aan de winkel. Een journalist en lokale cameraploeg was aanwezig waren aanwezig om opgedane inzichten te kunnen delen.

Op deze manier kennis overdragen aan mensen die met de opgedane inzichten de volgende dag na mogen gaan denken over nieuw beleid maken blijft leuk om te doen.

Een goed archief is het halve werk

• Wat: Op zoek in het archief
• Wanneer: 3 november 2022

De wereld digitaliseert. Tegenwoordig bepaalt de hoeveelheid soft- en hardware in een auto meer en meer de totaalprijs. Hetzelfde geldt voor de woningmarkt. Er zijn al veel technische snufjes voor het huis te verkrijgen, maar een digitaal huis is nog toekomstmuziek. Geen verre toekomstmuziek overigens. Met de ontwikkeling van het Smart Twin platform en de digitale wijkaanpak, is ook de digitale woning dichtbij. 

Om een digitale woning voor iedereen toegankelijk te maken, moeten we wel eerst miljoenen papieren bouwdossiers (in sommige gevallen gelukkig al ingescand) opvragen, doorzoeken, analyseren, inscannen en vervolgens in een 3D model zetten. Gemiddeld ben je daar toch al snel een dag per woning mee bezig. Als we dat voor 8 miljoen woningen moeten doen dan wordt dat een tijdrovende en dure grap. De oplossing om dit snel te doen? Woningclusters zien te herkennen. Dat lijkt eenvoudiger dan je denkt. Een kleine buurt doorfietsen en de woning varianten noteren is nog wel te doen. Maar wat als je een wijk van 5000 adressen moet doorfietsen, met daarin 300 verschillende woning varianten. En denk dan ook nog aan de mozaïek van dakkapelletjes en uitbouwen. Onbegonnen werk. Maar wat nou als dit makkelijker kan?

In het archief van Emmen gingen we op zoek naar efficiëntere en effectievere manieren om een wijkanalyse te maken en op een slimme manier bouwdossiers aan adressen te koppelen in een wijk. Kortom, hoe voorkom je dat je van elk individueel huisadres het bouwdossier moet doornemen om een 3D-model te verkrijgen van een woning die nog eens 40 keer in de wijk voorkomt? 

Ons bezoek heeft ons het volgende geleerd: 

• Vrijwel niets is gedigitaliseerd, behalve het huisadres en corresponderende bouw dossiernummer (een klein detail voor de leek, maar voor ons van belang);
• Van elke woning was/is er een bouwtekening te vinden met daarop aanzichten en plattegronden. In de 99% van de gevallen is ook de gebruikte cv-installatie en isolatiematerialen te vinden;
• Elk dossier bestaat uit één of meer woning varianten (archetypes) en meerdere subvarianten (afwijkende vorm en/of woningtype);
• In 21 uur hebben we 39 papieren dossiers ingezien (totaal 160 dossiers aangevraagd);
• Deze zijn representatief voor 895 woningen (totaal aantal woningen in de wijk Rietlanden is 3.977 woningen);
• We hebben 9 woning varianten gevonden met luchtverwarming! Dit is nuttig voor ons onderzoek naar luchtverwarming;
• Ongeveer 10% van de woningen in de wijk heeft luchtverwarming (446 woningen);
• Het kost je gemiddeld zo’n 32,5 minuten om een dossier door te nemen (3 personen à 7 uur = 21 uur).

Deze exercitie heeft ons veel nieuwe inzichten opgeleverd. Hoe kun je bijvoorbeeld snel inzien hoeveel bouwdossiers er in een wijk zijn en hoe snel kan je deze vervolgens analyseren? Kortom: een nuttig en mooi begin van het digitale “woon” tijdperk.

Een geslaagde 'Raad van Inspiratie' in Leusden

• Wat: Raad van Inspiratie in Leusden
• Wanneer: 7 oktober 2022

Een aantal leden van de DoeTank Publieke Ontzorging kwamen samen in de Wijkkamer Alandsbeek voor een "Raad van Inspiratie". Met vier ontzettend betrokken wethouders, beleidsmakers en afgevaardigden van het ministerie hebben we ervaringen van 1,5 jaar DoeTank gedeeld. Dat kan natuurlijk het beste in de praktijk, door te zien en te voelen wat er gebeurt in woningen en wijken.

Tijdens de blowerdoortest van vielen heel wat kwartjes over het belang van inzicht in je woning, het uitvoeren van kleine klussen en begrip voor de samenhang van woning en installaties. De Leusdense aanpak (bijvoorbeeld het 'dak-daten') werd vol enthousiasme gedeeld door Merel Toussaint en bewoonster Mirjam Prins.

Een paar hoogtepunten:

• Vier toppers van wethouders die hun achterban warm maken voor een werkwijze waarbij particuliere woningeigenaren écht ondersteund worden bij het toekomstbestendig maken van hun woning
• Aandacht voor het organiseren van ontzorging vanuit de bestaande energie in de wijk en bewoners.
• Begrip over "moeilijke maatregelen". Er staan zoveel woningen in Nederland met ingewikkelde daken en moeilijke vloeren waar geen passend aanbod voor is.
• Aandacht voor prestatiegaranties. Want wat heb je aan tripple glas als de warmte alsnog tussen kozijnen en muur doorglipt?
• Waardering voor de bevlogenheid en het harde werk van de ambtenaren en bewoners(initiatieven) in de vier wijken.
• Een luisterend oor van Annemarie Küppers en Jurgen de Jong van het Ministerie van BZK. Want al die lokale bondgenoten kunnen steun in de vorm van budget en kennis goed gebruiken.

De volgende Raad van Inspiratie vindt plaats in februari, waarbij we samen de plannen voor 2023 bespreken. 

Gesprek met welstand over ontwerpvoorstellen voor skidaken

• Wat: Adviesoverleg adviescommissie ruimtelijke kwaliteit Leusden
• Wanneer: 12 september 2022

In een eerdere liveblog hebben we verteld over de ontwerpsessie die we georganiseerd hebben samen met de woningeigenaren in Alandsbeek (Leusden) en de gemeente Leusden. Uit de nasleep van deze ontwerpsessie zijn 4 schetsontwerpen gekomen die we aan de adviescommissie ruimtelijke kwaliteit hebben voorgelegd. Ter voorbereiding daarop zijn er door een architect (Paul Hermans van Buro Heim) geveltekeningen gemaakt met daarin de 4 schetsontwerpen verwerkt:

• Shingles met isolatie
• EPDM met isolatie
• Trapezium sandwich dakplaten met isolatie
• Platte pannendak

Tijdens een korte wandeling door de buurt hebben we de verschillende oplossingen die al in de in de wijk zijn toegepast besproken. Daaruit kwamen een aantal aandachtspunten die we mee gaan nemen in de uitwerking van de definitieve ontwerpen. 

De adviescommissie adviseerde ons om twee ontwerpvarianten verder uit te werken, namelijk shingles en trapezium dakplaten. Deze variaties zijn al in de wijk aanwezig en beperken daardoor het risico op een “rommelig” beeld wanneer er meerdere varianten worden vergund. Daar kunnen wij weer verder mee! Volgende stap: het vergunningsklaar maken van deze twee ontwerpen.

Aan de slag met kennisdocument glas, kozijnen & ventilatie

• Wat: Bijeenkomst in Veldhoven
• Wanneer: 13 september 2022

Safaridag met 10 buren in Veldhoven

• Wat: Safaridag in 't Look tijdens nationale burendag
• Wanneer: 24 september 2022

Op de nationale Burendag organiseerde Veldhoven duurzaam een Safaridag in de wijk 't Look. Tijdens Safaridagen wordt een woning van top tot teen onderzocht om samen met de bewoner te ontdekken wat een logische volgorde is om verbeteringen aan te brengen aan de woning op weg naar een toekomst waarin het vervangen van een aardgas gestookte CV-ketel niet meer de logische keuze is. 

Met 10 buren aan de keukentafel werd uitleg gegeven over wat er allemaal zou gaan gebeuren: een blowerdoortest om de luchtdichtheid van de woning te meten, een kierenjacht met infraroodcamera om te ontdekken waar er allemaal kieren zitten, een onderzoek van de technische installaties en een hele interactieve denksessie over alles wat een rol speelt bij het verduurzamen. 

Vooral het ventilatievraagstuk riep de nodige vragen op maar door de uitleg over "ventileren kan je leren" en "de Ventilatiewissel" begon er een gedeeld beeld te ontstaan over wat voor deze woningen (en die van de buren die eenzelfde huis hebben) de logische route wordt:

• Kieren dichten
• Ventilatiestrategie
• Dakisolatie
• Glas in de woonkamer vervangen door HR++ (kozijnen zijn nog prima)
• Oude paneelradiatoren vervangen door laagtemperatuurconvectoren
• De vloer isoleren (met of zonder vloerverwarming)
• Oefen met de cv-ketel op 40 graden
• WarmteWissel

Het was een heel interactieve en energie ochtend waar bewoners en professionals samen veel van opstaken.